On yedinci yüzyıl öyle çok iyi başlamamıştı dünyada kalelerin etraflarında küçük şehir demeyelim köycüklerin mahalleleri kurulmaya başlamıştı, bir pazar ekonomisi birkaç ürün bazında oluşmaya başlamış Amerika ve Güney Asya’dan mallar gelse de limanlarda el değiştirip çok yüksek fiyatlandığından çok az kişiye ulaşıyor onlar bunları kullanıyor ya da tüketiyordu. Hollanda da köylüler de lale soğanlarını birkaç florine satarlarsa ekmek yapacak tahıl alıp hastalıkla da karşılaşmazlarsa geçinip gidiyorlardı.
Sonra bu günlerin benzeri bir virüs geldi. Lale soğanları para etmeye değerlerinin üzerinde para etmeye başladı 1630 lara doğru. Önceleri kutusu tenekesi 1 florin ederken, tanesi 1 florine bazı çeşitler 2 florine çıktı. 1635 de bazı çeşitler 10 15 florinden alıcı bulmaya başladı. Bu satışlar meyhane diyebileceğimiz yerlerde bir nevi açık artırma usulü hadi borsa diyelim öyle bir düzende yapılıyordu. 1636 da Lale iyice balon oluşturdu diyebiliriz bu günün ekonomi argosuyla. 1500 -1600 – 1700 Florinler lale soğanlarına veriliyor, alanlar sevinirken satanların bazıları ucuza sattığı için çevresinde kınanıyordu.
2 Şubat 1637 günü Hollanda Haarlem bir meyhanede lale ile ilgili çiçekçi borsacı her ne derseniz onların toplandığı yerde en değerlisinden bir soğan 1800 florin var mı? 1600 var mı?1200 var mı? Sarı kırmızı damarlı olanından büyük bir ihtimal. 50 var mı? Pes.
Lale balonu o gün diğer balonlar gibi patladı, önce Hollanda’nın her tarafında duyuldu bu. Oralarda da balon sönemedi bile patladı, sonra dünya.
Lale en büyük suçlu oldu. İnsanlara bunu nasıl yapardı, kitaplar yazıldı. Adlar takıldı. Büyük Bahçe fahişesi dendi onun için.Habis tanrıça Flora nın düşüşü diye anlatıldı. Flora bir Roma çiçek tanrısıydı, aşıklarını iflas ettirmesiyle bilinirdi. Hiçbir şeye elleri sürmeyen zenginleri batırdığı, bilgili adamların bile aklını kaybettiği günlerdi. Flora’nın soytarı külahı adı neredeyse en yakışanıydı. Bu topraklar Lale devrini bile gördü. Ekonomi kitapları neden çok kalındır?
güzel bilgiymiş. iyi de neden laleleri bizden almışlar o zaman. Lalelerle ilgili çok güzel bilgilere İskender Pala’nın Katrei Matem kitabında da rastlamıştım.
Lale devri 1718-1730 yıllarında, burada geçen yıllar 1600-1650 . Lalenin oyunu bir asır sonra bize gelmiş gibi.